دکتر حسین امامی

روزنامه رسالت، گروه فرهنگی - روزهای کرونایی گویا تمامی ندارد و هرچه جلوتر می‌رویم فضای زندگی سخت‌تر و گذران اوقات دشوارتر می‌شود. تعطیلی‌ها و قرنطینه‌ها هم که دست‌بردار نیستند و حالا حالاها نمی‌خواهند دست از سر ما بردارند. تنها دلخوشی این روزها استفاده از فضای مجازی و سیر کردن در آن است که در اين ايام  مزیت‌هایش بیش از گذشته برای همگان روشن‌شده است.

از کسب‌وکارهای اینترنتی تا دیدوبازدیدهای آنلاین و نمایشگاه و فروشگاه مجازی و هرچه که فکرش را بکنی با  اين فضا ارتباط دارد. دیگر نمی‌توان از کنار آن به‌سادگی گذشت و باید با آن اخت گرفت و زندگی کرد.

برای بررسی هرچه بیشتر ابعاد این فرصت دنیای امروز ، پای صحبت‌های دكتر حسین امامی پژوهشگر رسانه هاي نوين و مدرس ارتباطات در دانشگاه و  رئيس انجمن متخصصان روابط عمومي نشستيم.

اهمیت رسانه های اجتماعی در زندگی روزمره ما چیست؟

امروزه رسانه های اجتماعی از مهمترین جنبه های زندگی مردم شده است. هرکس با گوشی های تلفن همراه هوشمند و ایجاد یک حساب کاربری در این فضا حضور دارد و با دوستان و آشنایان خود ارتباط دارد.

رسانه های اجتماعی به مردم این امکان را می دهد به طریقی که هيچگاه تصور آن نمي شد با يكديگر اینگونه تعامل داشته باشند. واقعا قابل تصور نيست اگر رسانه هاي اجتماعي از جمله پيام رسانهاي موبايلي در اين دوران نبودند. يعني زماني كه به واسطه كرونا ويروس، موضوع فاصله گيري اجتماعي مطرح است و ارتباطات چهره به چهره با عزيزان و همكاران و دوستان به حداقل ممكن رسيده است.

از اين رو رسانه هاي اجتماعي صرفا براي زندگي روزمره و امور شخصي نيستند بلكه نقش و تاثير به سزايي در تسهيل ارتباط در زندگي تجاري و كسب و كارها داشته است.

چه شد كه رسانه هاي اجتماعي بخش جدایی ناپذیر زندگی ما شدند؟

اين موضوع به دو دليل اصلي بر مي گردد. سير تحول وب بر اين اساس بود كه ابتدا دسترسي همگان را به شبكه فراهم كرد. اينكه مردم بتوانند در همه جا از وب سايت ها و اينترنت استفاده كنند. اما مرحله بعد كه وارد وب دو شديم بحث فراتر از دسترسي بود بلكه اقداماتي صورت گرفت از جمله توسعه پلتفرم هاي مختلف رسانه هاي اجتماعي كه مردم خود بتوانند مشاركت كننده در توليد محتوا باشند. پس اين نكته اول بود. اما  نكته دوم توسعه و فراگيري تلفن هاي همراه هوشمند و اينترنت بي سيم و هميشه همراه بود تا كاري كند كه رسانه هاي اجتماعي بخش جدايي ناپذير زندگي ما شوند.

بنابراين به جرات مي توان گفت كه هم اينترنت و هم تلفن هاي هوشمند موجب شدند تا شكاف ديجيتالي بين اقشار مرفه جامعه و اقشار ضعفيف تر جامعه كمتر شود.

محتواي رسانه های اجتماعی چگونه بر زندگی روزمره ما تأثیر می گذارند؟

افراد از رسانه های اجتماعی برای بسیاری از موارد كه در امتداد زندگي جاري روزمره است استفاده مي كنند. مانند تداوم دوستي ها، یافتن دوستان جديد، به اشتراک گذاری اطلاعات و خواندن مطالب و ديدن عكس و فيلمهاي كوتاه.

 محتواي رسانه هاي اجتماعي مي تواند جنبه اطلاع رساني، تفريحي، آموزشي و عاطفي داشته باشد. در همه اين موارد سايه اي از خبرهاي جعلي هم وجود دارد لذا يكي از آثار سوء اين محتواها باور فيك نيوزها (اخبار جعلي) و بازنشر آن در رسانه هاي مختلف است.

يكي ديگر از اين آثار ديگر محتواها در رسانه هاي اجتماعي، مي تواند به تاثيرات عاطفي آن برگردد كه برخي ارتباط گيري در اين ابزار منجر به انحراف هم خواهد شد. لذا خاصيت اين فضا اين است كه احساسات به شكل شديدتر و قوي تري بروز پيدا مي كند. برقراري ارتباط مثبت و سالم منجر به سلامت روان و جسم مي شود.

باتوجه به اینکه به دلیل شیوع ویروس کرونا مردم ناچار به خانه نشینی اند پخش و استفاده چه محتوایی از شبکه‌های اجتماعی حائز اهمیت است؟

برقراري ارتباط بين مردم و تبادل خبر سريع در زمان شيوع گسترده يك بيماري، تاكنون در تاريخ بشريت سابقه نداشته است كه البته به واسطه رسانه هاي اجتماعي امكانپذير شده است. البته اين هم مزايا و هم معايبي با خود دارد. مثلا يكي از همين معايب پيدايش "اينفودمي" بود. اينفودمي يعني اپيدي ناشي از خبرهاي در اينترنت و رسانه هاي اجتماعي كه بسياري از آنها هم ممكن است كذب باشد و نتوان درست و غلط آن را از نظر علمي از يكديگر تشخيص داد.

 پاسخ به سوال شما جزئي از مهارت هاي سواد رسانه اي است كه همه افراد جامعه ضرورت دارد آنها را در خود پرورش دهند. استفاده مسئولانه از ابزارهاي رسانه هاي اجتماعي به منظور ارسال و يا بازنشر اطلاعات به همان اندازه اهميت دارد كه مدت و نوع مصرف رسانه اي ما و دريافت و خواندن اطلاعات و  يا شنيدن و تماشاي محتواهاي مختلف در اين رسانه اهميت دارد.

بهرحال نيازهاي كاربران در استفاده از محتواهاي مختلف متفاوت است. لذا بهتر است از محتواهايي كه آرامش فرد و خانواده را مختل نمي كند، نكات آموزشي مفيد و موثقي دارد و بتواند قدرت تحليل و تفكر انتقادي فرد را تقويت كند در اولويت استفاده كاربران رسانه هاي اجتماعي قرار بگيرد. صفحات و كانالهاي مفيد و مناسب بسيار زيادي در شبكه هاي اجتماعي و پيام رسانهاي موبايلي وجود دارد كه مخاطب فعال و گزينشگر خود نسبت به انتخاب آنها مبادرت مي ورزد.

محتوای مناسب مردم در این ایام باید از چه ویژگی هایی برخودار باشد؟

خود قرنطینه و كاهش ارتباطات چهره به چهره و قواعد فاصله گذاري در اجتماعات و همچنين استرس از ابتلا به كوويد19 خود مي تواند منجر به اضطراب ، افسردگی و در برخی موارد شدیدتر شود. بنابراين بايد اين فاصله پر شود مثلا با بكارگيري ویژگی های پخش زنده (لايو) ويا گپ هاي ویدیویی. موضوع صرفا بحث شخصي نيست بلكه براي بحث هاي كاري همانند ساير كشورها بايد ارتباطات ديجيتال جايگزين جلسه و ديدار حضوري باشد. همانگونه كه از ويدئو كنفرانس ها و كلاسهاي آنلاين مدارس و دانشگاه ها توسعه پيدا كردند.  

آيا ظرفيت هاي خالي و بلااستفاده ديگري در رسانه هاي اجتماعي وجود دارد كه در دوران كروناويروس بتوان بكار گرفت؟

بله موارد متعددي وجود دارد كه در كشورمان هنوز جاي كار دارد. مثلا چالش هاي خلاقانه اي است كه بخشي از آن نقش تربيتي دارد. به عنوان مثال طرح هاي مختلفي همچون كمك به نيازمندان و يا سركشي و خريد اقلام مورد نياز سالمندان توسط جوانان و يا مواردي كه بتواند كمكي باشد براي دلگرمي و دل خوشي اقشار مختلف جامعه در اين بحران اقتصادي و گراني ها. يا اينكه سلبريتي ها خودشان در كمك به اقشار آسيب ديده، يا كادر درمان و همچنين كمك هزينه هاي درماني پيشقدم شده بودند. يا در كشوري مثل نيوزلند، نخست وزير و اعضاي هيات دولت خودشان نسبت به كسر 20درصد از حقوق شان در اين دوران كرونا پيشگام شدند و آن مبلغ را براي كمك به اقشار ضعيف اختصاص دادند كه اين اقدامات موجي از همدلي را در كشورشان ايجاد كرد.

ولي محتواي چالش ها و كليپ هاي مورد علاقه قشري از جوانان در رسانه هاي اجتماعي از جنس تفريحي و سرگرمي شده است. آيا اين از استرس جامعه در دوران كروناويروس كم نمي كند؟

متاسفانه چالش هاي ناپسندي از سوي برخي كاربران در رسانه هاي اجتماعي فراگير مي شود كه ممكن است باعث خنده عده اي نيز بشود ولي همه اينها مضر و مغاير با فرهنگ عمومي جامعه است. مردم را نسبت به خيلي از مسايل بي تفاوت مي كند. برخي چالش ها، فرهنگ مسخره كردن پدر و مادر را عادي مي كند. مردم را نسبت به سرنوشت و آينده شان بي تفاوت مي كند. نگاه ها به زندگي را سطحي مي كند. اينها ممكن است در ظاهر مثل قرص مسكني باشد كه آرامشي را ايجاد كند و خنده اي بر لب بياورد ولي درمان نيست. مشكلات جامعه را ريشه دارتر و عميق تر مي كند. مانند يك ماده مخدر يك سرخوشي و لذت زودگذر و در بلندمدت بي تفاوتي اجتماعي را به همراه دارد. اين نياز به آموزش هاي مكرر مردم در استفاده بهينه از رسانه هاي اجتماعي دارد.

به آموزش اشاره كرديد، به عنوان سوال آخر، در كنار زندگي مردم با رسانه هاي اجتماعي، شاهد برگزاري كلاس هاي آنلاين مدارس هم بوده ايم. اين يادگيري هاي از خانه آيا واقعا براي دانش آموزان مفيد است و يا براي بهترشدن آن چكار بايد كنيم؟

اين شيوه آنلاين يادگيري در خانه كه بدون حضور فيزيكي معلم و ساير دانش آموزان شكل مي گيرد مي تواند مفيد باشد به چند دليل. اول اينكه امكان مشاهده و ضبط كلاسها و مراجعه مجدد به آنها براي تكرار بيشتر ويادآوري وجود دارد. دوم اينكه معلم در كلاس هاي آنلاين برخلاف حضوري از زمان بهينه و مفيدتري استفاده مي كند و مفاهيم به دانش آموز سريعتر و مختصرتر مي رسد. سوم اينكه امكان سرچ همزمان دانش اموز و شنيدن مباحث معلم در منزل و پاي سيستم براي درك بهتر وجود دارد. اما مشكل اصلي اين است كه نه دانش آموز و نه معلم آموزش هاي لازم در خصوص فرهنگ صحيح حضور و استفاده از كلاس هاي آنلاين را به خوبي نمي دانند. همه در حال آزمون و خطا هستند. معلم چگونه مشاركت دانش آموزان را جلب كند و دانش آموزان چگونه و بدون كمك از همكلاسي هاي خود بتواند مفهومي را بفهمد و مواردي از اين قبيل از نكاتي است كه بايد به هر دو گروه آموزش داد.  

روزنامه رسالت - تاریخ انتشار : ۱۲ آذر ۱۳۹۹

https://resalat-news.com/?p=34633

برخی از جملات مهم این مصاحبه:

• برقراري ارتباط بين مردم و تبادل خبر سريع در زمان شيوع گسترده يك بيماري، تاكنون در تاريخ بشريت سابقه نداشته است كه البته به واسطه رسانه هاي اجتماعي امكانپذير شده است.
• رسانه هاي اجتماعي بخش جدایی ناپذیر زندگی ما شدند. به دو دلیل اصلی...
• هم اينترنت و هم تلفن هاي هوشمند موجب شدند تا شكاف ديجيتالي كمتر شود.
•  محتواي رسانه هاي اجتماعي مي تواند جنبه اطلاع رساني، تفريحي، آموزشي و تاثیرات عاطفي داشته باشد.
• محتواهاي مفید در رسانه های اجتماعی، آرامش فرد و خانواده را مختل نمي كند و باید بتواند قدرت تحليل و تفكر انتقادي او را تقويت كند
• متاسفانه چالش هاي ناپسندي از سوي برخي كاربران در رسانه هاي اجتماعي فراگير مي شود كه ممكن است باعث خنده عده اي نيز بشود ولي همه اينها مضر و مغاير با فرهنگ عمومي جامعه است. مردم را نسبت به خيلي از مسايل بي تفاوت مي كند. برخي چالش ها، فرهنگ مسخره كردن پدر و مادر را عادي مي كند. مردم را نسبت به سرنوشت و آينده شان بي تفاوت مي كند. نگاه ها به زندگي را سطحي مي كند.